TEMPOROMANDİBULER EKLEM (ÇENE EKLEMİ) RAHATSIZLIKLARI
Çene eklemi, temporomandibuler eklem olarak adlandırılır. Alt çene (mandibula) kondil kısmı ve kafatası kemiği olan temporal kemik arasında oluşan, içinde bir eklem kıkırdağı menisküs, kapsülü ve etrafında kas dokuların bulunduğu yapıdır. Bu kas dokular ‘çiğneme kasları’ olarak anılır.
TME rahatsızlıkları ‘Costen sendromu’ olarak da adlandırılır. Bu rahatsızlıklar akut veya kronik bir ağrıyla ortaya çıkan, genelde çiğneme kasları ve/veya eklem iltihabı sebebiyle oluşan bir grup rahatsızlığın genel ismidir.
Temporomandibuler eklem rahatsızlıkları belirtileri nelerdir?
- Çene ağrısı veya çenede hassasiyet ( En sık çene ekleme rahatsızlığı şikayetidir)
- Isırma ve çiğneme zorluğu veya rahatsızlığı
- Ağız açılıp kapanırken çene ekleminde klik, çıtırtı, kapanma sesi
- Ağız açıp kapamada kısıtlılık
- Yüz ağrısı
- Kulak ağrısı (özellikle sabahleyin)
- Başağrısı (özellikle sabahleyin)
- Göz kırpma
- Duyma kaybı
- Migren ağrısı( özellikle sabahları)
- Kulak çınlaması
- Baş dönmesi
- Boyun ve omuz ağrısı
TME rahatsızlıklarının sebepleri nelerdir?
- Bruksizm (diş gıcırdatma)
- Isırış yüksekliğinin kaybı ( yaşlanma veya yanlış diş tedavisi sonucu)
- Travma ( spor kazası, trafik kazası…)
- Maloklüzyon
- Ortodontik tedavideki sııntılar
- Aşırı sakız çiğneme, tırnak yeme, sert yiyecekler yeme gibi alışkanlıklar
- Aşırı ağız açma hareketi (yemek yerken, esnerken…)
- Myofasiyal ağrı sendromu
- Stres sonrası çene sıkılması
- Konuşma sırasında yanlış çene kullanma hareketleri
- Gereksiz yere diş çekimi
- Dejeneratif eklem hastalıkları, tümörler, eklem çıkmaları
TEDAVİ SEÇENEKLERİ:
Tedavide koruyucu ve cerrahi olmayan yöntemler önceliklidir. İlaç tedavisi ve alışkanlıkların düzeltimesi birlikte daha etkili olmaktadır. Şikayetlerin % 80 kadar bu şekilde tedavi olmaktadır. Cerrahi seçenekler genelde son seçenek olarak düşünülür.
1- Dişlerdeki oklüzyon bozukluklarının düzeltilmesi: Dişlerin birbirine doğru şekilde temas etmemesi hem çiğneme fonksiyonlarını bozar hemde eklem şikayetleri yaratır. Bu gibi problemlerde, dişlerin normal bir şekilde birbirine temasının sağlanması için gerekli ortodontik düzeltme ya da cerrahi müdahalenin yapılması, eklem rahatsızlığını düzeltir.
2-Kognitif davranış terapisi: Psikoterapi ve davranış terapisi eklem rahatsızlıklarının tedavisinde yardımcı ve etkili olabilmektedir.
3- Kulak içi cihaz (Clayton kulak içi cihazı)
4- Ağız içi splint: Gece koruyucusu olarak hastaya özel yapılan ağız içi plastik bir apereydir. Dişlerin birbirine temasını düzeltir ve diş gıcırdatmayı önler.
5- Gece biofeedback: EMG kullanılarak yapılan bir tedavidir. Uykuda bilinçsiz yapılan çene hareketlerini ortadan kaldırmayı amaçlar.
6- Ağrı kesiciler: Parasetamol, antiinflamatuvar ve antidepresan ilaçlar kullanılmaktadır.
7- Proloterapi: Eklem aralığı ya da ligament, tendon gibi yapıların kemiğe yapıştığı bölgeye enjekte edilen dekstroz çözeltisi bu bölgede enflamasyona ve takibinde yeni bir onarım sürecine sebebiyet verir.
8- Ortodontik tedavi
9- Artrosentez: Çene ekleminin çeşitli antibiyotik ve sıvılarıyla yıkanmaında farklı derecelerde başarı mümkündür.
10- Cerrahi (ortognatik cerrahi): Çene şekil ve oklüzyon bozukluklarında uygulanır.
11- Çene eklemi implant cerrahisi: Çok nadir gereken bir cerrahi yöntemdir.
BRUKSİZM (DİŞ GICIRDATMA)
Genelde her insanın hayatının belli bir döneminde olabilen bir durumdur. Çoğunluğu bir sıkıntı yaratmaz, ve kişi diş gıcırdattığının farkında değildir.Geceleyin olduğunda çeşitli sıkıntılar yaratabilir.geceleyin gıcırdatma ve çene kilitlenmesi şeklinde görülür. Uzun süreli dişlerin birbirine kilitlenmesi zamanla dişe, mine, dişeti rahatsızlıkları, diş çürükleri gibi problemler yaratabilir. Uyku bozukluklarının en sık çeşidi de gece bruksizmidir.
Bruksizmli kişilerde hangi şikayetler oluşabilir?
- Anksiyete, stres, gerilim
- Depresyon
- Kulak ağrısı, başağrısı
- Yemek yeme problemleri
- Sallanan dişler
- Çene ağrısı, boyun ağrısı
- Migren
- Diş eti problemleri
Bruksizm(diş gıcırdatma) ne gibi problemlere yol açabilir?
- Oklüzyon problemleri
- Myofasiyal kas ağrısı
- Temporomandibuler eklem rahatsızlıkları
- Başağrısı
- Diş problemleri, çürükler
- Dişeti rahatsızlıkları
Diş gıcırdatma şikayeti olan kişilerde beraberinde hangi durumlar görülmektedir?
- Uyku bozuklukları
- Çene oklüzyon bozuklukları
- Çene travma hikayesi
- Kahve, kola, çikolata gibi kafeinli içecek ve yiyeceklerin fazla tüketimi
- Sigara
- Yüksek kan alkol düzeyi
- Anksiyete, stres, işyeri problemleri, düşük stresle baş edebilme kapasitesi
- Çeşitli ilaç kullanımı alışkanlığı (ekstazi, amfetamin, antidepresanlar…)
- Huntington ve Parkinson hastalığı
- Obsesif-kompulsif bozukluklar
- Öztaki tüp fonksiyon bozukluğu
En kesin tanı gece EMG’siyle konulmasına rağmen genelde gerek kalmamaktadır.
Diş gıcırdatmada tedavi nasıldır?
1- Dental koruyucu veya splint
2- Biofeedback: Alına takılan bir bantla oluşan diş gıcırdatmanın farkına varılması ve alışkanlıklardan vazgeçme prensibine dayanır.
3- Botoks tedavisi: Çene eklemin kasılmasına yol açan masseter kaslara yapılan botulinum toksin enjeksiyon tedavisidir. Kasın zayıflaması ile çene kilitlenmesinin önlenmesine sebebiyet verir. Senede birkaç kez tekrarlamak gerekir.
4- Diyet desteği: Kalsiyum, magnezyum ve pantotenik asit
5- Dişlerde oluşan problemlerin tedavisi
ÇENE EKLEMİ ÇIKIKLARI
Çene eklemi, temporomandibuler eklem olarak adlandırılır. Alt çene (mandibula) kondil kısmı ve kafatası kemiği olan temporal kemikte oluşan, içinde bir eklem kıkırdak kapsülü ve etrafında kas dokuların bulunduğu yapıdır. Çene eklemi çıkıkları genelde esneme, aşırı ağız açma gibi hareketler sonrası ‘öne’ doğru olur. Tam çıkık olduğunda ‘dislokasyon’ diye adlandırılır. Alt çene (mandibula) kondil kısmı halen eklem ile temas halindeyse ‘subluksasyon’ adı verilir.
Çene eklemi çıkıklarında hangi şikayetler görülür?
- Konuşma ve çene hareketinde ağırlık, kısıtlanma
- Ağzı tam açamama
- Ağzı tam kapatamama
- Çene, kulak, boyunağrısı
- Uzun dönemde uyku problemleri, yorgunluk, psikoljik rahatsızlıklar ( sinirlilik, depresyon, sosyal iletişim problemleri), kulak çınlaması, duyma hassasiyeti
Çene eklem çıkığında tedavi nasıl olur?
Bir uzman tarafından mandibula kondilinin eklem içine geri yerleştirilmesi çoğu zaman mümkündür. Bazı kişilerde ise eklem kendiliğinden yerin geçebilir. Ancak bazen kas gevşetici ilaç verilmesi, genel anestezi altında eklem redüksiyonu hatta ameliyat ile eklemi yerine yerleştirmek gerekebilir.
1- Hasta eğitimi
2- Kişisel eğitim
3- Nonsteroidal antiinmflamatuvar ilaçlar
4- Kas gevşetici ilaç tedavisi
5- Fizik tedavi
6- Splintler
7- Psikolojik tedavi
8- Gevşeme teknikleri
9- Biyofeedback
10- Hipnoterapi
11- Akupunktur
12- Artrosentez
13- Cerrahi