AŞIRI TERLEME (HİPERHİRROZ) TEDAVİSİ
 
İnsanlar neden terler?

Terleme, insanda vücut sıcaklığının ayarlanması için gerekli fizyolojik bir reaksiyondur. Yani belirli miktarda terleme insanlarda normal olarak bulunur. Vücutta fiziksel olarak ısı artışı ve duygusal stres durumlarında, ciltte bulunan reseptörler (alıcılar) beyinde ön hipotalamus–preoptik bölgesine bilgiyi ulaştırır. Bu bölge ciltte bulunan ter bezlerini uyararak berrak tuzlu bir sıvı akışını yani terlemeyi sağlar. Terin cilt yüzeyinden buharlaşmasının vücut sıcaklığını düşürücü etkisi bulunmaktadır. Terleme ile vücut, sıcaklığı düzenler. Duygusal stresle bağlantılı terleme avuçlar, ayak tabanı ve alında olmasına karşın, fiziksel sıcaklık tüm vücutta terlemeye sebep olur.

Terleme çoğu memelilerde normal olarak bulunmasına rağmen, ilginç olarak atlarda insanlardaki gibi ciddi miktarda terleme mekanizması gözlenir. Köpeklerde ise terleme olmadığı için ağızdan ‘ soluma’ yoluyla sıvı kaybeder ve vücut ısısı düzenlemesi sağlarlar.

Terleme miktarı kişiden kişiye değişmektedir. Genetik faktörler önemli rol oynamaktadır. İnsanın aktivite miktarı, tıbbi hastalık varlığı, kullanılan ilaçlar ve duygusal durum terlemenin miktarını belirleyen faktörlerdir. Aşırı terleme ciddi bir hastalığın da belirtisi olabilir. Beraberinde kilo kaybı, ateş, göğüs ağrısı, nefes sıkıntısı, kalp çarpıntısı gibi şikayetler olduğu takdirde acilen bir doktora başvurmakta fayda vardır.
 
Ter neden kokar?
Ter asıl olarak su ve erimiş katı maddelerden ( kloridler…) oluşur. Beraberinde bazı koku verici kimyasallar (2-metilfenol (o-cresol) and 4-metilfenol (p-cresol)) ve bir miktar da üre bulunur. Fakat vücut kokusunun asıl sebebi ter değil terli ortamda beslenebilen bakterilerdir.
 
Aşırı terleme (hiperhidroz) hastalığı nedir?
Hiperhidroz vücut sıcaklığını ayarlamak için gerekenden fazla miktarda terleme olarak tanımlanır.
Hiperhidroz, tüm vücudu etkileyen ‘genel’ bir durum olabildiği gibi, vücutta bazı bölgeleri ekleyen ‘lokalize’ bir durum olabilir. Eller, ayaklar, koltuk altları ve kasık bölgeleri en çok terleyen bölgelerdir. Duygusal stresle bağlantılı terleme avuçlar, ayak tabanı ve alında olmasına karşın, fiziksel sıcaklık tüm vücutta terlemeye sebep olur.

Primer hiperhidroz , genelde ergenliğe geçişte ya da daha önce başlayan bir durumdur. Ailesel geçiş izlenir.
Sekonder hiperhidroz, hayatın herhangi bir döneminde başlayabilir. Tiroid veya hipofiz bezi hastalıkları, diyabet, tümörler, gut, menapoz, çeşitli ilaçlar, civa zehirlenmesi bu tür hiperhidroz yapar. Çeşitli nörolojik hastalıklar, beyin lezyonları, feokromasitoma, şişmanlık, psikiyatrik hastalıklar da hiperhidroza yol açabilir.

Terleme gerekenden çok fazla olursa kişiyi huzursuz eden, can sıkıntısına neden olan, endişe veren, stres yaratan, utandıran ve cildi tahriş eden bir tabloya yol açabilir. Bu durum kişinin başka kişilerle ilişki kurmasını, iş ve kariyer seçimini, ruhsal sağlığını, kişisel görüntüsünü ve yaşam kalitesini olumsuz etkileyebilir.
 
Aşırı terleme ilaçla tedavi edilebilir mi?
Alüminyum klorit ve etil alkol karışımlı koltuk altı terlemelerinde kullanılan kremler mevcuttur. Benzer şekilde gluteraldehit içeren ayak terlemelerinde kullanılan kremler mevcuttur. Kısıtlı derecede başarısı olan bu yöntemlerde cilt tahrişi gibi sıkıntılar izlenebilir.   

Çeşitli antikolinerjik etkili ilaçlar (Oksibutinin, Glikopirolat, Benztropin, Propantelin bromid) hiperhidroz tedavisinde kullanılmaktadır. Ancak kabızlık, çarpıntı ve görme bulanıklığı yapabilir, etkinliği yüksek değildir. Başarı şansı düşüktür ve sürekli ilaç kullanmayı gerektirir.

Beta blokör ilaçlar: esas olarak kalp rahatsızlıklarında kullanılır. Stresle ilgili terlemelerde etkili olabilir.
Antidepresan ve anksiolitik ilaçlar, psikiyatrik kökenli terlemerli olanlarda başarılı olabilmektedir.
 
Aşırı terleme tedavisinde botoks enjeksiyonu başarılı mıdır?
Botoks (Botulinum toksin tip A), bir bakteri toksinidir. Hiperhidrozis tedavisinde kullanımı, ter bezlerine ulaşan sinirlerde yarattığı geçici blokaj sayesinde ter oluşumunu geçici olarak durdurmasına bağlıdır. Hiperhidroz nedeniyle cerrahi tedavi istemeyen hastalarda en uygun seçenek botoks enjeksiyonlarıdır. En sık koltukaltı aşırı terlemesi olanlarda kullanılmasına rağmen, el ve ayaklarda da kullanır. Etki süresi 3-9 ay sürmektedir. Yüz terlemelerinde çok etkili değildir. Genelde ilkbaharda botoks enjeksiyonu yapılan kişilerde yaz dönemini mutlu bir şekilde geçirmek hedeflenir. Ancak ağrılı bir işlem olabileceğinden, el ve ayak tabanı için enjeksiyonlar genelde ameliyathane şartlarında yapılır.
 
İyontoforez nedir?
İyontoforez, el ve ayaklara düşük miktarda  elektrik akımı uygulamasıdır, ter bezlerinin tıkanmasına neden olur. Bir iki günde bir başlayan tedavi haftada bir uygulama ile neredeyse ömür boyu tedavi gerektirir. Koltuk altı terlemelerinde uygun değildir. Etkisi geçicidir.
 
Hiperhidrozis tedavisinde cerrahi seçenekler nelerdir?
Koltuk altı terlemeleri için, ter bezlerinin çıkarılması ya da tahrip edilmesi cerrahi seçeneklerden bir tanesidir. Bu amaçla cerrahi olarak retrodermal küretaj, liposuction, VASER veya lazer tedavisi uygulanabilecek yöntemlerdir. Yüksek oranda başarı sağlamaktadır.

Diğer yöntem ise ter bezlerinin çalışmasını uyaran sempatik sinir sistemi hücrelerinin tahrip edilmesidir. Perkütan sempatektomi, lumbar sempatektomi, endoskopik torakal sempatektomi (ETS) bu amaçla yapılan cerrahilerdir.
Perkütan sempatektomide, sinir fenol enjeksiyonu ile bloke edilir. Geçici bir terleme azalması sağlar.

Endoskopik torakal sempatektomi (ETS): aşırı terleme ve yüz kızarmaları için standart ve etkili tedavi yaklaşımıdır. Göğüs boşluğu içinde ilerleyen ve el, koltuk altı ve yüzü etkileyen sempatik sinirin kısmi olarak çıkarılmasıdır. Sinirin çıkarılması herhangi bir fonksiyon kaybına yol açmaz. Aşırı terlemenin olduğu bölgeye göre çıkarılacak sinir segmentine karar verilir. En önemli komplikasyonu, ameliyat öncesi terleme olmayan bölgelerde kompensatuvar olarak terleme artışı görülmesidir. Bu % 20-80 arası hasta grubunda rahatsız edici olabilmektedir. Bunların dışında kuru el, Horner sendromu, toplam terleme artışı görülme riski mevcuttur.

ETS tedavisinden fayda görmeyen aşırı ayak terlemesi olan hastalar için lumbar sempatektomi uygulanması önerilmektedir. % 97 başarı sağlar. Fakat ETS’den fayda sağlamayan hastalarda uygulanmalıdır.